Τι είδε η Αλίκη μέσα από τον καθρέφτη

Τον τελευταίο μήνα όλοι αναρωτιόμαστε τι στο καλό συμβαίνει στη Λευκίμμη. Είναι αλήθεια ότι όλους μας μας εντυπωσίασαν οι "ειδήσεις" και τα νέα από εκεί. Επιθέσεις με μολότωφ στους μπάτσους, ενέδρες και πετροπόλεμος, αλλά και νεκροί και τραυματίες, συλλεφθέντες και κατηγορούμενοι. Δυστυχώς οι περισσότεροι μένουν εκεί. Είτε από την ορθή είτε από την ανάποδη. Στην λαμπρή διάθλαση που λαμβάνει αυτός ο αγώνας μέσα από τα ΜΜΕ.

Υπάρχουν όμως και κάποια δεδομένα τα οποία θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας, γενικώς.

Ένα πρώτο είναι ότι δεν υπάρχουν πολιτικά καθαροί αγώνες. Δεν μπορούν να υπάρξουν πολιτικά καθαροί αγώνες επειδή η διαδικασία που ένα πολιτικό υποκείμενο προσπαθεί να δει τους κοινωνικούς αγώνες είναι λάθος εξαρχής. Και είναι λάθος εξαρχής επειδή ξεκινάει από πάνω (από το πεδίο των ιδεών) και πάει προς τα κάτω προσπαθώντας να δει που και πως αυτές οι ιδέες εμφανίζονται στην πραγματικότητα. Αν αυτές οι ιδέες που έχει κάποιος στο κεφάλι του εμφανίζονται στην πραγματικότητα μιλάμε για μία πολύ τυχερή πραγματικότητα. Αν όχι η καυμένη η πραγματικότητα βρίσκεται στην άκρη των όπλων της κριτικής. Με αυτοί την έννοια οι μόνοι καθαροί πολιτικά αγώνες, αυτοί δηλ. που έχουνε σαφή πολιτικά χαρακτηριστικά είναι μόνο όσοι εκκινούνται από πολιτικά υποκείμενα. Όλοι οι υπόλοιποι αγώνες κοινωνικοί και εργατικοί, είναι βρώμικοι. Είναι λερωμένοι από την πραγματικότητα της καπιταλιστικής συνθήκης, με αυτή την έννοια έχουν αντιφάσεις. Και είναι απολύτως λογικό να έχουν αντιφάσεις. Ειδικότερα όσο πιο ανέλεγκτοι είναι αυτοί οι αγώνες από τους θεσμούς και τις δομές τις διαμεσολάβησης (συνδικαλιστές, παρατάξεις, κόμματα), τόσο πιο αντιφατικοί θα είναι. Με αυτή την έννοια όποιος αναζητά κριτήρια πολιτικής ή ιδεολογικής καθαρότητας σε κοινωνικούς ή εργατικούς αγώνες, είναι στην καλύτερη εκτός τόπου και χρόνου και στη χειρότερη ένας ηλίθιος ιδεολόγος. Γιατί πάντα θα διαψεύδεται. Γιατί για ένα περίεργο λόγο η πραγματικότητα μονίμως θα απέχει από την ιδεολογία.

Με όλα τα παραπάνω δε θέλω να πω ότι οι πολιτικές ιδέες, οι πολιτικές αντιλήψεις είναι άχρηστες γενικώς. Βασικά υπάρχει μία τεράστια διαφορά ανάμεσα σε μία θεώρηση των πραγμάτων και σε μία ιδεολογία. Η θεωρία είναι η ματιά του υποκειμένου, είναι το πως βλέπει τα πραγμάτα, ενώ ταυτόχρονα είναι μέσα στα ίδια τα πράγματα, πράττει και αναλόγως βλέπει. Η θεωρία και πράξη σε αυτή την περίπτωση είναι ένα. Βλέποντας και κάνοντας, κάνοντας και βλέποντας. Από την άλλη η ιδεολογία είναι ένα πλήρες σύστημα ιδεών λίγο η περισσότερο αυστηρό όπου καλαίται η πραγματικότητα να προσρμοστεί σε αυτό. Η διαφορά είναι ότι από τη μία μιλάμε για διαλεκτική μεταξύ ιδεών και πραγματικότητας και από την άλλη για προσαρμογή της πραγματικότητας στην ιδεολογία.

Αυτό όμως είναι αλήθεια ακούγεται στην καλύτερα σαν ένας οπορτουνισμός και στη χειρότερη σαν ένας λαικισμός. Ότι κάνουν οι εργάτες λοιπόν είναι σωστό και εμείς θα πρέπει να ακολουθήσουμε; Καταρχήν εδώ να πούμε ότι οι φίλοι μας οι εργάτες ή οι εκμεταλλευόμενοι ή οι καταπιεσμένοι (ότι σας αρέσει), είναι ικανοί και για το χειρότερο και για το καλύτερο. Από την άλλη, μιλάω και το ξανατονίζω για διαλεκτική, μεταξύ θεωρίας και μεταξύ πραγματικότητας. Ας φέρω ένα παράδειγμα. Δεν υπάρχει πιστεύω σχεδόν κανένας αντιεξουσιαστής που να λέει ότι η άμεση δημοκρατία (αυτό το φλου πράγμα) είναι κάτι κακό. Όλοι λένε ότι είναι κάτι πολύ καλό. Τι σημαίνει όμως πρακτικά αυτή η καλοσύνη; Ποιο είναι το κριτήριο που λέει ότι η άμεση δημοκρατία είναι ένας καλός τρόπος να παίρνεις αποφάσεις; Για έναν ιδεολόγο η άμεση δημοκρατία είναι καλή για λόγους που τις περισσότερες φορές υπερβαίνουν την πραγματικότητα. Είναι καλή επειδή υπάρχει ισότητα, όλοι έχουν δικαίωμα να μιλήσουν, και όλοι έχουνε λόγο. Γίνεται δηλ. μία ερμηνεία με βάση πολιτικές αρχές και αξιώματα. Αντιθέτως, εγώ ισχυρίζομαι ότι η άμεση δημοκρατία, να αποφασίζει με άλλα λόγια ο κάθε άνθρωπος για τα ζητήματα που τον αφορούν δεν είναι θέμα πολιτικών αξιωμάτων. Είναι θέμα πρακτικό, είναι θέμα καθημερινότητας είναι τόσο υλικό όσο το ποτήρι που πίνει κανείς νερό. Αν αποφασίζεις εσύ ο ίδιος για ότι σε αφορά δεν εκπληρώνεις ένα ιστορικό καθήκον, ούτε την πολιτική πλατφόρμα του τάδε κόμματος ή της δείνα οργάνωσης, αν αποφασίζεις εσύ ο ίδιος για τα ζητήματα οπου σε αφορούν έχεις λόγο πάνω στην πραγματικότητα, και έχεις ταυτόχρονα και ευθύνη για αυτή την πραγματικότητα. Συμμετέχεις και συνδιαμορφώνεις μαζί με άλλους της κοινή σου ζωή, την κοινή σας ζωή με αυτούς. Επιπλέον και πολύ περισότερο, μπορεί να δει κανείς μερικούς καθαρά πρακτικούς λόγους γιατί η άμεση δημοκρατία, για παράδειγμα είναι καλή. Εκφράζονται πολλές γνώμες, εξετάζεται ένα θέμα από πολλές οπτικές και άσχετα αν θα επιλεχθεί ή όχι η καλύτερη λύση όλοι όσοι έχουν αποφασίσει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο έχουν ευθύνη για την υλοποίηση της.

Εν ολίγοις για να καταλήξω η διαφορά είναι ότι η ιδεολογία λέει ότι η άμεση δημοκρατία είναι καλή επειδή ακολουθά κάποιες πολιτικές αρχές ισότητας, αυτοθέσμισης κλπ κλπ, ενώ η πραγματικότητα λέει ότι η άμεση δημοκρατία είναι καλή επειδή κάνει τα πράγματα να λειτουργούν καλύτερα και πιο αποτελεσματικά. Εννοείται βέβαια ότι για να λέει η ιδεολογία όλα αυτά για την άμεση δημοκρατία εκκινείται από το τι είναι στην πραγματικότητα ιστορικά η άμεση δημοκρατία. Διαδικασία όμως η οποία ιστορικά έχει σπάσει. Αν κάποτε τα βιβλία και η επαναστική πρακτική των κινημάτων ηταν συνδεδεμένα, και το ένα ήταν κομμάτι του άλλου, τώρα έχουμε απομείνει με τα βιβλία στο χέρι, και επομένως σε μία διαδικασία όπου η θεωρία έρχεται να εξηγήσει τους αγώνες, να τους κρίνει και να τους πάει παραπέρα, πλέον εμείς έχουμε απομείνει από αυτούς τους αγώνες να μην έχουμε τους αγώνες αλλά τη θεωρία που έχει εκπέσει στο πεδίο της ιδεολογία. Με αυτή την έννοια δε χρειαζόμαστε ιστορικά επαναστατική θεωρία πρώτα και κύρια άμεσα. Αυτό που άμεσα χρειαζόμαστε είναι αγώνες, είτε μας αρέσει είτε όχι πάνω εκεί θα βασιστεί και η επαναστατική θεωρία για να προχωρήσουν αυτοί οι αγώνες.

Θα θεωρήσω δεδομένο εγώ από την πλευρά μου ότι τις περισσότερες φορές όπου θα εμφανιστεί ένας αγώνας στοιχεία (τουλάχιστον) αμεσοδημοκρατικού τρόπου λήψης των αποφάσεων θα υπάρχουν, λίγα ή πολλά, σημαντικά ή πιο ασήμαντα. Ποια είναι τώρα η δουλειά κάποιου εδω πέρα; Να περιμένει πότε όλα αυτά θα καθαρίσουν και πότε θα εμφανιστεί μπροστά του η άμεση δημοκρατία έτσι όπως αυτή είναι όμορφη στα λαμπρά έργα της επαναστατικής ιδεολογίας, ή θα πρέπει να αναμειχθεί στον αγώνα και να προσπαθήσει με τις μικρές ή μεγάλες δυνάμεις του να κάνει την αμεσοδημοκρατία να εμφανιστεί; Και πως θα το κάνει αυτό; Θα πάει και θα πει συναγωνιστές και συναγωνίστριες να αποφασίζουμε αμεσοδημοκρατικά γιατί έτσι λέει ο Μαρξ και ο Μπακούνιν, ή θα πάει να πει το πολύ απλό αποφασίζουμε αμεσοδημοκρατικά γιατί αυτό το θέμα μας αφορά όλους; Αυτή είναι η διαφορά.

Τέλος πάντων. Εν ολίγοις: το ζήτημα για μένα δεν είναι να γίνουν οι εκμεταλλευόμενοι και οι καταπιεσμένοι, αναρχικοί, αντιεξουσιαστές ή ελευθεριακοί κομμουνιστές αλλά οι αναρχικοί, αντιεξουσιαστές ή ελευθεριακοί κομμουνιστές να γίνουν εκμεταλλευόμενοι και καταπιεσμένοι. Και με αυτή την προβοκατόρικη τοποθέτση θα κλείσω προς το παρόν...